Terrorisme en aansprakelijkheid
Force Majeure
De berichten over een steeds concretere dreiging van een terroristische aanslag in Nederland hebben hun weerslag op contracten tussen partijen. Steeds vaker wordt bij het opstellen van juridische documenten aandacht besteed aan de vraag wanneer iets overmacht (ook wel “force majeure” genoemd) oplevert. Bij een geslaagd beroep overmacht kunnen contractspartijen zonder schadevergoeding uit elkaar. De ene partij kan niet nakomen, maar dit is dan “niet-toerekenbaar” en hoeft daardoor de ontstane schade bij de andere partij niet te vergoeden.
Een voorbeeld: Als gevolg van een terroristische aanslag kan een gepland evenement met honderden buitenlandse gasten op het laatste moment niet doorgaan. De opdrachtnemer (organisator van het evenement) blijft bij toepassing van een dergelijke overmacht-bepaling in het contract met de schade (ingehuurd personeel, gehuurde locatie, ingekochte catering etc. etc.) zitten, eventuele annuleringsboetes ten spijt.
Overmacht
De wettelijke regeling inzake overmacht is van regelend recht. Dit betekent dat partijen zelf nadere invulling (beperking of juist uitbreiding) overeen kunnen komen. In de praktijk zien wij meer en meer aandacht voor de (mogelijke) gevolgen van een terroristische aanslag.
Bij het opstellen van een overmacht-bepaling kan de pijn in zo’n geval toch tussen partijen verdeeld worden of zijn de gevolgen van een beroep op overmacht te nuanceren. In het gegeven voorbeeld: door een beroep op overmacht enkel toe te staan bij een algeheel inreisverbod en niet ook bij een “negatief reisadvies”. Ook valt te denken het evenement naar een latere datum te verplaatsen. De opdrachtnemer kan op zijn beurt een dergelijke bepaling natuurlijk ook laten opnemen in de contracten die hij sluit met zijn leveranciers (zogenaamd “spiegelen” of doorleggen van contractsbepalingen), zodat de schade uiteindelijk of grotendeels wordt gedragen door de toeleveranciers.
Ook buiten contractuele verhoudingen is het goed als ondernemer stil te staan bij deze situatie. Een ander voorbeeld: Er ontploft een explosief in de lobby van een hotel waarbij omstanders materiele en lichamelijke schade ondervinden. Het explosief blijkt zich achteraf te hebben bevonden in een tas in de lobby die daar al enige tijd onbeheerd was achtergelaten.
Een Amerikaanse toerist klaagt de hoteleigenaar aan wegens nalatigheid. Is de hoteleigenaar aansprakelijk en is die schade gedekt onder een verzekering?
(Overigens wordt een dergelijk scenario zeker niet ondenkbaar geacht door de Nationale Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid. De Nederlandse hotellerie wordt door hem een aantrekkelijk doelwit genoemd. De Misset Horeca heeft naar aanleiding daarvan een enquête gehouden onder hoteliers over het niveau van maatregelen, waarvan de resultaten op het moment van schrijven nog niet naar buiten zijn gebracht).
Nederlandse Herverzekeringsmaatschappij Terrorisme
De aansprakelijkheid voor terrorisme wordt door verzekeraars als aparte categorie gezien die doorgaans onder een normale aansprakelijkheidsverzekering is uitgesloten. De schade bij een terreurdaad valt onder een door de overheid geïnitieerd fonds, de NHT (Nederlandse Herverzekeringsmaatschappij Terrorisme). De verzekeraars verdelen de lasten onderling via een solidariteitsmechanisme. Bij een aanslag zullen de verzekeraars voor elkaar bijspringen om de getroffen verzekerden te kunnen vergoeden. Door die samenwerking is er 1 miljard euro per jaar beschikbaar voor schadevergoeding als gevolg van een terreurdaad. Komen de schadeclaims van alle slachtoffers toch boven dat bedrag uit, dan krijgen zij een lagere uitkering op basis van een percentage dat voor iedereen gelijk is.
minimale voorzorgsmaatregelen
Om aansprakelijkheid van de hoteleigenaar in het voorbeeld jegens de Amerikaanse toerist zoveel mogelijk te voorkomen, is het mogelijk dat de hoteleigenaar aantoont dat hij in ieder geval de minimale voorzorgsmaatregelen ter voorkoming van de aanslag in acht heeft genomen. Van een redelijk handelend en behoedzaam ondernemer zou kunnen worden verwacht dat hij bijvoorbeeld een protocol heeft opgesteld voor het personeel over hoe te handelen bij voorvallen zoals onbeheerde koffers.